Bez czarny należy do najstarszych roślin leczniczych znanych człowiekowi. Jego owoce i kwiaty od wieków stosowane są w profilaktyce i leczeniu przeziębień.
Bez czarny - skład i działanie
Owoce czarnego bzu (Sambucus nigra) zawierają garbniki, pektyny, witaminy A, C, B1, B2, antocyjany, karotenoidy, żelazo, potas, sód, wapń, olejek eteryczny i kwasy organiczne (między innymi jabłkowy, winowy i cytrynowy). W kwiatach znajdziemy natomiast flawonoidy, kwasy organiczne, olejek eteryczny, garbniki, saponiny, związki triterpenowe, kwasy polifenolowe (kawowy i chlorogenowy) oraz sole mineralne. Owoce i kwiaty bzu mają działanie moczopędne, napotne i oczyszczające organizm z toksyn. Owoce ponadto wykazują działanie lekko przeczyszczające i przeciwbólowe. Kwiaty natomiast posiadają właściwości przeciwzapalne. Znacznie rzadziej stosowana kora ma działanie moczopędne, a w medycynie ludowej uważana jest za środek wspomagający odchudzanie.
Surowiec leczniczy
Surowcem leczniczym są owoce i kwiatostany bzu. Czasami stosowana jest również kora i korzeń.
Zastosowanie wewnętrzne bzu czarnego
Bez czarny stosowany jest w przeziębieniach i innych chorobach, przy których występuje gorączka. Ze względu na działanie moczopędne bez zalecany jako środek wspomagający leczenie zakażeń dróg moczowych. Przeczyszczające działanie owoców bzu wykorzystywane jest przy zaparciach, natomiast właściwości przeciwbólowe decydują o ich stosowaniu w łagodzeniu bólu zębów czy migreny.
Tegoroczna pogoda spowodowała, że rosnące dziko krzewy czarnego bzu, aż uginają się od owoców. Warto je zbierać i przygotowywać różnego typu przetwory. Owoce te zawierają bowiem antocyjany, pektyny, garbniki, kwasy organiczne, potas, wapń, magnez, sód, fosfor i witaminy (szczególnie A, C, B1, B2). Substancje te sprawiają, że owoce czarnego bzu łagodzą ból i stany zapalne, obniżają gorączkę, zmniejszają objawy przeziębienia, usuwają zmęczenie, oczyszczają organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii i toksyn, a przede wszystkim zwalczają wolne rodniki, czyli działają przeciwnowotworowo. Słowem - prawdziwa bomba prozdrowodna.
Zastosowanie zewnętrzne bzu czarnego
Zewnętrznie stosuje się napary z kwiatów, które zalecane są przy stanach zapalnych gardła i jamy ustnej, przy zapaleniu spojówek i oparzeniach słonecznych.
Bez czarny w kosmetyce
Napary z kwiatów bzu czarnego wzmacniają naczynia krwionośne, a także działają przeciwzapalnie, ściągająco i przeciwbakteryjnie. Dzięki zawartości kwasów organicznych bez działa również złuszczająco. Napary zalecane są szczególnie do cery naczynkowej oraz tłustej i mieszanej.
Napar z kwiatów bzu czarnego
Łyżkę suszonych kwiatów zalewamy szklanką wrzątku i parzymy pod przykryciem przez około 15 minut. Pijemy 1/3 szklanki 3 razy dziennie.
Syrop z kwiatów bzu czarnego
10-15 kwiatostanów bzu zalewamy 1 litrem wrzącej wody i odstawiamy na 2 dni. Następnie odcedzamy napar i dodajemy sok z 1 cytryny oraz 1 kg cukru. Całość mieszamy i podgrzewamy, nie doprowadzając do wrzenia. Syrop przelewamy do butelki.
Sok z czarnego bzu
To najpopularniejsza forma wykorzystania tych wspaniałych owoców. Potrzebujemy wiaderko owoców (z baldachami), litr wody i kilogram cukru. Owoce obieramy, myjemy, wrzucamy do dużego garnka i zalewamy wodą. Do gotującej się wody dosypujemy cukier. Gotujemy około dwóch godzin na małym ogniu. Następnie studzimy, wyciskamy w lnianej ściereczce owoce i pozostały sok gotujemy jeszcze około pół godziny. Wlewamy do wyparzonych butelek i dokładnie zamykamy.
Nalewka z czarnego bzu
Na kilogram owoców potrzebujemy kilogram cukru, dwa litry wody i litr spirytusu. Owoce gotujemy w wodzie, następnie studzimy lekko, dodajemy cukier i zalewamy spirytusem. To wszystko wlewamy do wielkiego słoja i czekamy co najmniej dwa miesiące. Po tym czasie nalewkę ostrożnie przelewamy do butelek, zostawiając owoce.
Sok z malin i czarnego bzu
To już prawdziwa bomba witaminowa. Kilogram owoców czarnego bzu i pół kilograma malin zasypujemy cukrem (kilogram) na noc. Następnie gotujemy na małym ogniu, przecedzamy przez ściereczkę i wlewamy do wyparzonych butelek. Idealne do zimowej herbaty.
Suszony czarny bez
Jeśli ktoś nie lubi słodzonych przetworów, może owoce bzu ususzyć i dodawać je np. do wypieków. Znakomite są bułeczki z owocami czarnego bzu. Susząc te delikatne owoce musimy bardzo uważać. Najlepiej robić to w uchylonym piekarniku rozgrzanym do 60-70 st. C. Owoce w baldachach rozkładamy na ściereczce i suszymy kilka godzin, a dopiero później odrywamy od gałązek. Pozwoli to na zachowanie soku wewnątrz owoców.
Herbata z czarnym bzem
I na koniec domowa herbata na przeziębienie. Suszone owoce czarnego bzu mieszamy z suszonym kwiatem rumianku, suszonymi malinami i miętą. Taka herbata powinna postawić na nogi każdego.